Piotr Skuratowicz - cymbalista z Inowrocławia

O tym cymbaliście nie przeczytacie w książce prof. Piotra Dahliga "Cymbaliści w kulturze polskiej". Internet prawie milczy na jego temat, a ja dowiedziałem się o Piotrze Skuratowiczu przy okazji spotkania z cymbalistą Krzysztofem Nawrockim w 2018 roku. Opowiedział mi wtedy o swoim mistrzu, przywiózł jego nagrania na kasecie magnetofonowej. Wówczas zamieściłem te nagrania w Internecie, możecie posłuchać ich tutaj:

https://soundcloud.com/krupski/piotr-skuratowicz-cymbalista-z-inowroclawia

W komentarzu pod opublikowanym nagraniem napisał do mnie syn Piotra Skuratowicza. Niestety nie udało mi się z nim skontaktować.

W Inowrocławiu Piotra Skuratowicza można było spotkać w różnych miejscach. Chodził w kapeluszu i był znany mieszkańcom Inowrocławia, jak i kuracjuszom spacerującym po solankowych alejkach.

Urodził się 5 kwietnia 1929 r. we wsi Manichy w powiecie Stara Wilejka. Pierwsze cymbały odziedziczył po wujku, wykonane były ze świerku. Wujek nauczył go później grać na wielu instrumentach: akordeonie, saksofonie, trąbce itd. Piotr Skuratowicz potrafił grać na siedmiu instrumentach. 

Na Wileńszczyźnie razem z bratem założyli zespół. On grał na cymbałach, a brat 3-rzędowej harmonii. Cała rodzina od wielu pokoleń muzykowała.

W Inowrocławiu Piotr Skuratowicz zbudował samodzielnie trzy egzemplarze cymbałów. Prostymi metodami, ponieważ nie miał warsztatu stolarskiego, wystarczyło dłuto, wiertarka, strug i klej.

Fot. Piotr Krupski. Cymbały wykonane przez Piotra Skuratowicza.

Przeważnie grywał w Inowrocławiu, Bydgoszczy, Toruniu (przy pomniku Kopernika), Poznaniu, Gnieźnie (na deptaku), ale także w Berlinie (na dancingach i w cyrku). Graniem dorabiał do emerytury. Choć sam nie miał za wiele, dzielił się z potrzebującymi. Grał nie tylko dla siebie, ale przede wszystkim dla innych. Jego repertuar stanowiły popularne melodie muzyki rozrywkowej, piosenki wojskowe, walce, tanga, marsze. Jedną piosenkę ułożył sam.

Pracował na PKP, był rewidentem taboru kolejowego. Grał w orkiestrze kolejowej i strażackiej. Piotr Skuratowicz zmarł w Inowrocławiu 4 maja 2004 r.

Zapraszam do wysłuchania wywiadu z tym inowrocławskim cymbalistą, zarejestrowanego w 1996 r. przez Polskie Radio Pomorza i Kujaw:

https://archiwum.radiopik.pl/search?simplesearch=Ostatni+cymbalista

Cymbaliści z woj. warmińsko-mazurskiego na festiwalu "Jawor u źródeł kultury"

Od kilkunastu lat w Tokarni k. Kielc odbywa się festiwal "Jawor u źródeł kultury". Festiwal ma charakter konkursu i skierowany jest do artystów i twórców ludowych z województwa świętokrzyskiego. Jednak w latach 2020-2023 zostali zaproszeni do wzięcia w nim udziału również wykonawcy z województwa warmińsko-mazurskiego. Laureaci z tego województwa byli wyłaniani na podstawie zgłoszeń nadesłanych do Rozgłośni Polskiego Radia w Olsztynie, głosów słuchaczy i obrad jury. 

Uroczysta gala połączona z rozdaniem nagród miała miejsce w Muzeum Wsi Kieleckiej - Parku Etnograficznym w Tokarni.

Jedną z nagród było także profesjonalne nagranie wykonawców w studio nagraniowym Polskiego Radia w Olsztynie. W latach 2020-2023 powstały 4 płyty, na których możemy posłuchać cymbalistów: Piotra Krupskiego, Jakuba Karpuka, Jakuba Bukowskiego oraz kapele z cymbałami: "Trzy Czwarte" i "Lilia". W latach 2020-2022 płyty były dołączane do książek, w których przedstawione były biografie i zdjęcia poszczególnych wykonawców. W 2023 r. była to samodzielna płyta.

Okładki płyt "Jawor u źródeł kultury" z lat 2020-2023

Nagrań z pierwszej płyty, wydanej w 2020 r. możemy posłuchać tutaj:
https://archiwum.radioolsztyn.pl/broadcast/83

Turnieje Cymbalistów / Instrumentalistów Ludowych w Gryfinie

W 1988 r. rozpoczęły się bardzo ważne dla cymbalistów turnieje w Gryfinkie k. Szczecina. W pierwszej edycji tej imprezy w nazwie występowali cymbaliści, jednak w późniejszych latach były to już turnieje instrumentalistów ludowych. Miałem niezwykłą przyjemność oglądania archiwalnego, wielogodzinnego zapisu video z tej imprezy. Duża liczba cymbalistów wileńskich, indywidualny styl gry, piękne instrumenty. Te cenne nagrania powodują, że człowiek przenosi się w czasie ćwierć wieku wstecz. Zapowiedzi poszczególnych wykonawców, emocje towarzyszące im na scenie, atmosfera wspólnego grania i rozmów poza konkursem, wykład na temat budowy cymbałów oraz dyskusje z nim związane. Bezcenne!

Dlaczego Gryfino? Właśnie w pobliżu Gryfina, po tzw. repatriacji, osiedliła się część cymbalistów z Kresów Wschodnich. Wśród nich znajdowali się: Wacław Suzynowicz z Wełtynia, Wincenty Zioła z Góralic, Stanisław Michniewicz i Marian Tyczko z Mieszkowic, Władysław Jakubowski z Żelechowa i Edward Mojsak z Gryfina - pomysłodawca i organizator turniejów. 

W I Turnieju Cymbalistów w 1988 r. wzięło udział 34 cymbalistów z siedmiu ówczesnych województw oraz trzy kapele z woj. szczecińskiego, które w swoim składzie posiadały cymbały. W kolejnym roku odbył się II turniej w Gryfinie, na który oprócz cymbalistów zaproszono również innych instrumentalistów (łącznie 31 wykonawców). Stąd zmiana nazwy na Turniej Instrumentalistów Ludowych. W trzecim turnieju w 1990 r. zaprezentowało się 11 seniorów, 9 juniorów i dwie kapele. W kolejnym roku można było wysłuchać 27 cymbalistów. W następnych odsłonach turnieju liczba młodych cymbalistów zaczęła przewyższać liczbę seniorów, co wynikało z przyczyn naturalnych.  

Turnieje gryfińskie dały możliwość zaprezentowania się cymbalistom wileńskim (i nie tylko), nawiązania znajomości, wymiany doświadczeń, zainteresowania cymbałami młodzieży. Dla niektórych cymbalistów były to niezwykle ważne, życiowe wydarzenia związane nie tylko z samym występem, ale i daleką podróżą do Gryfina. Ostatni Turniej Instrumentalistów Ludowych odbył się w 1998 r.

Występy niektórych cymbalistów w Gryfinie możemy obejrzeć na płytach DVD dołączonych do książki prof. Piotra Dahliga "Cymbaliści w kulturze polskiej".

W nawiązaniu do dawnych turniejów w Gryfinie, od 2017 r. w Szczecinie odbywają się Turnieje Muzyków Prawdziwych. Są one jednak dalekim echem gryfińskich turniejów.

Józef Iwanowski (Kapela z Sulim)

Piotr Dahlig podczas nagrywania uczestników

Józef Krupski i Andrzej Zajko

Antoni Bukiej

Wykaz uczestników I Turnieju Cymbalistów

Cymbalista wileński Jan Hołubowski

W 1945 roku, w wyniku zmian granic w Europie Środkowo-Wschodniej, nastąpiła masowa wymiana ludności. Polacy z Wileńszczyzny, zmuszeni do repatriacji, często pozostawiali rodzinne strony. Tych, którzy pozostali, dotknęły represje, ograniczenia w edukacji oraz intensywna sowietyzacja.

Wielu przesiedleńców, w tym cymbalistów, osiedliło się na ziemiach północnej i północno-zachodniej Polski, zwłaszcza na Warmii, Mazurach i w Szczecińskiem. Część kontynuowała grę na cymbałach, inni z różnych powodów zaprzestali muzykowania. Instrumenty często leżały zapomniane, by powrócić do łask w latach 50. i 60. XX w., kiedy to tradycje kresowe zaczęły być promowane w lokalnych rozgłośniach radiowych, głównie przez Rozgłośnię Olsztyńską.

Od lat 70. XX wieku muzyka cymbalistów z Wileńszczyzny zdobywała szersze uznanie na festiwalach kultury ludowej. Szczególną rolę odegrały „Zajazdy Cymbalistów” organizowane w Lidzbarku Warmińskim od 1978 do 1984 roku. W wydarzeniach uczestniczyli znani muzycy, pielęgnując tradycje kresowe w nowych miejscach osiedlenia. Do nich należał też bohater tego artykułu.

Jan Hołubowski był wybitnym cymbalistą wileńskim, pochodzącym z rodziny wiejskich krawców i muzyków. Urodził się w 1908 r. w Piłokańcach. Grał popularne tańce, takie jak polki, mazurpolki, kadryle i tanga, występując na weselach i zabawach. 

Po II wojnie światowej osiedlił się w Braniewie, gdzie kontynuował karierę artystyczną. Regularnie brał udział w konkursach i festiwalach w całej Polsce, zdobywając liczne nagrody. Jego nagrania można znaleźć w prestiżowych instytucjach kulturalnych. Zajmował się także budową cymbałów wileńskich (z pomocą stolarza z Elbląga), które trafiły do muzeów. 

W 1989 roku otrzymał Nagrodę im. Oskara Kolberga i był członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych.

Jan Hołubowski, Braniewo 14.06.1995

Karta ewakuacyjna Jana Hołubowskiego

Dom w Braniewie, w którym mieszkał Jan Hołubowski,
Fot. Piotr Krupski, 2015 r.